مراحل پنج‌گانه خستگی شغلی
خستگی شغلی یک فرایند فرسایشی است که در طول زمان پیچیده‌تر و بحرانی‌تر می‌شود و انرژی شما برای کار و حتی زندگی را می‌بلعد. نظریه‌پردازان برای روند فرسودگی شغلی پنج مرحله به شرح زیر تعریف کرده‌اند:
مرحله ماه عسل
وقتی وارد یک شغل جدید می‌شوید، از کار جدید و برخورد با آدم‌های جدید احساس سرخوشی می‌کنید و احتمالاً بابت این که سازمان شما را برای انجام شغل مناسب دانسته، به خودتان افتخار می‌کنید. این مرحله سرشار از غرور، سرخوشی و اشتیاق است.
مرحله کمبود سوخت
پس از مدتی ماه عسل تمام می‌شود و شما با واقعیت روبه‌رو می‌شوید. سرخوشی جای خود را به خستگی و کسالت می‌دهد. نارضایتی شغلی اولین چیزی است که در این مرحله احساس می‌کنید؛ و این آغاز راه است!
مرحله نشانه مزمن
به تدریج نشانه‌های فیزیولوژیکی آشکار می‌شوند و این زمانی است که شما به کمک احتیاج دارید. باید به فکر راه‌حل باشید تا کار به مراحل بعدی نرسد. در این مرحله بیماری‌های مزمن و خشم و افسردگی شما را احاطه می‌کنند.
مرحله بحران
نشانه‌های مزمن که در مرحله قبلی آشکار شده‌اند، برای مدت طولانی ادامه پیدا می‌کنند؛ تا جایی که نسبت به خودتان احساسات بد و متناقضی پیدا کنید. در این مرحله بیماری‌های مزمن خفیف، جای خود را به مشکلات جسمی جدی مانند زخم معده و فشار خون می‌دهند.
مرحله برخورد با دیوار
در این مرحله انرژی شما برای سازگاری با محیط کار به پایان می‌رسد. ممکن است کارتان را از دست بدهید یا نسبت به محیط بی‌تفاوت بشوید و با حداقل انرژی به کار ادامه بدهید. بازدهی شما به شدت افت می‌کند و درگیر عواقب آن می‌شوید.
چطور از خستگی شغلی جلوگیری کنیم؟
خستگی یا فرسودگی شغلی یک‌شبه رخ نمی‌دهد؛ بلکه یک فرایند تدریجی است که اگر در مراحل ابتدایی متوجه آن شوید، به سادگی درمان می‌شود. اگر علائم اولیه فرسودگی را در خود یافتید، راهکارهای زیر را در نظر داشته باشید:
برای مدت کوتاهی از کار فاصله بگیرید
موضوع را با مدیرتان در میان بگذارید و چند روز به طور کامل از کار فاصله بگیرید. رفتن به مسافرت می‌تواند گزینه خوبی برای رفع خستگی باشد. در این مدت حتی به پیام‌های کاری هم جواب ندهید و ذهن خود را به طور کامل آزاد کنید، البته اگر این کار باعث نمی‌شود از کار اخراج شوید!
نگرش شغلی خودتان را تغییر بدهید
همه ما در ازای دریافت پول کار می‌کنیم. بیایید با خودمان روراست باشیم؛ پول واقعاً چرک کف دست نیست! با این حال لازم است نگرش والاتری نسبت به شغل خود داشته باشید. کار، نقطه اتصال شما به جامعه و ابزاری است که به شما حس مفید بودن می‌دهد. در واقع کار بخشی از شخصیت اجتماعی شما را تامین می‌کند.
از آستانه تحمل خود فراتر نروید
توان روحی هر شخص برای تحمل فشار کاری با دیگران فرق دارد. بنابراین لازم است آستانه تحمل خود را بشناسید و از آن فراتر نروید. اگر احساس کردید فشار زیادی را تحمل می‌کنید و به آستانه تحمل خود نزدیک شده‌اید، یک روز به مرخصی بروید و تجدید قوا کنید.
برای جلوگیری از خستگی شغلی استراحت کنید
استراحت روزانه، هفتگی و ماهانه را فراموش نکنید. استراحت روزانه می‌تواند شامل انجام دادن چند حرکت ورزشی پشت میزتان باشد، یا نوشیدن یک فنجان چای پشت پنجره یا حتی سفارش دادن غذای مورد علاقه از یک رستوران در اطراف محل کارتان! در روزهای تعطیل کار نکنید و زمان تفریحتان را فدای امور دیگر نکنید.
ذهن آگاه کمتر دچار روزمرگی می‌شود
ذهن آگاهی به معنی آگاهی داشتن از حالات روحی و جسمی است. سعی کنید این مهارت را در خود تقویت کنید و به عنوان ابزاری برای تخلیه فشار روانی کار، از آن استفاده کنید. یوگا، کوهنوردی و ورزش منظم، فعالیت‌هایی هستند که مهارت ذهن آگاهی را در شما تقویت می‌کنند.
برای جلوگیری از خستگی شغلی از افراد منفی فاصله بگیرید
فرسودگی شغلی ممکن است در نتیجه ارتباط مستمر با افراد منفی در محیط کار در شما ایجاد شده باشد. سعی کنید از این افراد فاصله بگیرید و ارتباط خود را با آنها به حداقل برسانید. با این دسته از همکارانتان درگیر نشوید و اگر به شما صدمه می‌زنند، مدیرتان را آگاه کنید.
خستگی شغلی و تغذیه مناسب
تغذیه مناسب و دریافت روزانه ویتامین و امگا 3، می‌تواند حالات روحی شما را بهبود ببخشد. به اندازه کافی آب بنوشید و از مصرف بی‌رویه کافئین در محیط کار پرهیز کنید. مصرف قند را به حداقل برسانید و سیگار هم نکشید! بخش بیشتری از رژیم غذایی خود را به سبزیجات اختصاص بدهید. ویتامین ث را هم فراموش نکنید.
کم‌خوابی آفت سلامتی است
خلق و خوی شما در طول روز، بسته به کیفیت خواب شما در شب گذشته تغییر می‌کند. برای این که انرژی کافی برای حضور در محل کار داشته باشید، کیفیت خواب خود را بالا ببرید. گوشی تلفن همراه را با خود به رختخواب نبرید و در ساعات پایانی روز قهوه ننوشید. اگر اختلال خواب دارید، به دنبال راه‌حل باشید.
کارتان را دوست داشته باشید!
در آزمون‌های شخصیت شناسی شرکت کنید تا بدانید چه کاری برای شما مناسب است. اگر موقعیت شغلی نامناسبی دارید، برای جابه‌جایی یا تغییر وظایف شغلی اقدام کنید. اگر امکان جابه‌جایی وجود ندارد، محیط کار را برای خودتان جذاب کنید. مثبت‌اندیش باشید و کارتان را دوست داشته باشید!
تغییر شغل آنقدرها هم بد نیست
اگر هیچ کدام از این کارها موثر نبود، به دنبال یک شغل دیگر بگردید. تغییر شغل ممکن است ترسناک به نظر برسد، اما بهتر است از محیط امن خود خارج شوید و دل به دریا بزنید. آن بیرون شغل‌های زیادی وجود دارد که در انتظار شما هستند! شما که درخت نیستید! مطالعه کتاب درباره فرسودگی شغلی بیشتر بدانیم شاید برای شما مفید باشد.